«از خالالانگای فرضعلی تا سرسره پارک دلگشا»

​​​​​​

«از خالالانگای فرضعلی تا سرسره پارک دلگشا»

​​​​​​

تنوع فرهنگی در میهن مان ایران سبب پیدایش بازی های محلی زیادی در سرزمین پهناور مان شده است. در زمان های نه چندان دور، بازی های بومی در روستای کهنه، اغلب در فضای باز و با کمک ابزارها و وسایل طبیعی پیرامون محل سکونت مانند سنگ و چوب که در دسترس بوده و غالباً به صورت گروهی انجام می گرفت. بازی‌های محلی علاوه بر بار فرهنگی و آموزشی، از جذابیت بالایی نیز برخوردار بودند.

​​

در روستای کهنه، دو سُرسُره طبیعی وجود دارد که بر روی سطحی صاف از کوه ساخته شده است. تلاش کردم با گفت و گو با حتی مُسن ترین افراد، تاریخ استفاده از این قسمتِ صاف و نرمِ کوه به عنوان سرسره که در گویش کهنه ای «خالالانگِه» گفته می شود، مشخص شود، که نشد. با توجه به تحقیقات میدانی، به نظر می رسد از همان اوایل سکونت اهالی روستای کهنه در پای این کوه، این قسمت نرم و صاف توجه کودکان و حتی بزرگان آن زمان ها را به خود جلب کرده باشد.

از مشخصات این دو «خالالانگه» می توان به نزدیک بودن به روستا، شیب مناسب و کم خطر، سطح صاف و نرم آن که با استفاده بیشتر، به مرور زمان و مالیدن روغن خوراکی بر این سطح، بسیار نرم تر از حالت طبیعی آن شده، اشاره نمود.

«خالالانگه» شمالی روستا با نام «خالالانگای فرضعلی» نام دارد. دلیل نامگذاری این است که در کنار خانه شخصی به نام فضلعلی بصیری قرار دارد. این سرسره بر منظره روستا اِشراف کامل دارد.

​​​​​​

«خالالانگه» دوّمی در غرب روستا، در ارتفاع پایین تر، در کنار اوّلین کوره گچی روبروی زمین های کشاورزی چاه لَرد (متعلق به طایفه رییس) قرار دارد. شیب و طول این دو سرسره طبیعی تقریبا برابر است.

در صحبت هایی که با اقشار و سنین مختلف اهالی کهنه، از متولدین دهه اول ۱۳۰۰، تا نودی ها شده، بدون اغراق، اکثرا حداقل چندین بار لذت حرکت از بالا به پایین این سرسره و احساس پرواز را تجربه کرده اند. عده ای از پیرمردان و پیرزنان می گفتند که بارها روغن خوراکی را به طرق مختلف( پنهانی یا آشکار) از خانه برده اند و بر سطح سرسره مالیده اند تا این سطح نرم تر از حالت طبیعی آن گردد و سرعت بیشتری حاصل شود. عده ای هم گفتند بر روی یک سنگ نرم یا یک تکه پُلیت یا یک صفحه از حلب روغن خوراکی یا حلب نفتی نشسته‌اند و با سرعت خیلی زیاد از خالالانگه لذت برده اند. زمستان و تابستان، گرما، سرما، باران، آفتاب و مهتاب مانع چندانی برای سرسره بازی بچه ها نبوده است. اما تابستان داغ جنوب، صبح زود و بعد از ظهرها، زمان مناسب تری برای سرسره بازی بوده است.

نکته جالب توجه این گفتگو ها این بود که هیچ صحبتی از شکستگی، در رفتگی یا زخمی شدن جدّی دست و پا یا دیگر اعضای بدن هنگام بازی، به میان نیامد.

و اکنون در بهار سال ۱۴۰۲، سومین سرسره در پارک بزرگ و زیبای دلگشا در ضلع شرقی روستای کهنه، به سخاوت نیکوکاران نصب شد. این سرسره از جنس ورق های آهنی با پله و نرده حفاظ می باشد.

گرچه برای دهه نودی ها، این سرسره مصنوعی فلزی می تواند جایگزین «خالالانگه» فرضعلی یا «خالالانگه» چاه لَرد شود، اما یقیناً هر پدیده طبیعی، لذت خاص و خاطرات ماندگارتری نسبت به نمونه مصنوعی آن پدیده دارد. خاطرات ماندگار پدربزرگ ها، مادربزرگ ها، پدرها و مادرها از آن دو سرسره طبیعی، دلیل این ادعا است.

خلاقیت و نوآوری اهالی روستای کهنه در به خدمت گرفتن پدیده های طبیعی پیرامون محل زندگی شان برای ساختن اسباب بازی، سبب زندگی شادتر، جذاب تر و گروهی تر برای بچه هایشان شده است.

کشاورزان روستای کهنه برای سرگرم کردن فرزندان شان در نخلستان ها (دومان)، با بستن یک سرِ طنابی بلند به تنه یک درخت بومی نخل و سرِ دیگر طناب به نخلِ دیگری، «هِلِیْنْتَکا» (Heleintaka) یا «تاب» می ساختند. نکته جالب این که همین طناب را، بومی ها از الیاف درخت خرما می بافتند.

همچنین با تنه دو درخت بومی گَز این تاب را درست می کردند. در وسط این طنابِ آویزان، بالشت یا پارچه می گذاشتند تا بچه ها بتوانند راحت در تاب قرار بگیرند و با محکم گرفتن دو طرفِ طناب از این بازی لذت ببرند.

یا با استفاده از چوبِ بلند و محکم از تنه درخت بومی گَز، الاکلنگ یا «جیکَمْپَلَه» (Jikampala) می ساختند. وسط تنه درخت گز را بر روی یک دیوار کوتاه یا تَلِ خاک یا تَلِ شن قرار می دادند به طوری که دو سر این تنه درخت آویزان باشد. یک بچه بر روی یک طرف چوب و بچه ی دیگر در طرف دیگر چوب می نشستند و از بازی«جیکَمْپَلَه» یا الاکلنگ طبیعی لذت می بردند. از این چوب، به عنوان «تیر یا فِرَست» برای سقف خانه ها نیز استفاده می شد.

با یک نگاه گذرا به بازی های بومی گروهی در روستای کهنه، از قدیم الایام تا کنون، می توان دریافت که چرا امروزه مردم روستای کهنه مردمان اجتماعی با مشارکت بالا در امورات اجتماعی هر دو روستای کهنه و شهرک توحید کهنه می باشند. در بازی های گروهی، همه می دانند که در این بازی، جمع باید از این بازی لذت ببرد تا فرد.